Karbon kredisi nedir? 6. Madde Nedir? Cevaplanan en önemli sorular

Bakü, Azerbaycan:

Azerbaycan’da düzenlenen BM COP29 iklim zirvesine katılan ülkeler, karbon dengeleme kredilerinin ticaretine yönelik küresel bir sistemin kuralları üzerinde anlaşmaya varmaya çalışacak.

İşte bilmeniz gerekenler:

Karbon ofsetleri nedir?

Bazı hükümetler ve şirketler, iklim hedeflerine ulaşmak için küresel ısınmaya neden olan sera gazı emisyonlarını azaltma konusunda zorluk yaşayabilir. Karbon dengeleme savunucuları, bunu bu hedeflere ulaşmaya yardımcı olacak önemli bir yol olarak görüyor.

Bu dengelemeler, bir ülke veya şirketin, başka yerlerdeki emisyonları azaltmaya yönelik eylemler için ödeme yaparak emisyonlarının bir kısmını dengelemesine olanak tanır. Bu önlemler arasında kırsal alanlara güneş panelleri kurulması veya benzinle çalışan otobüs filosunun elektrikli otobüslere dönüştürülmesi yer alabilir.

6. Madde Nedir?

Paris Anlaşması’nın 6. Maddesi, ülkelerin karbon emisyonlarını azaltmak için birlikte çalışmalarına yardımcı oluyor. Ülkelerin ve şirketlerin tazminat alışverişinde bulunabilmesi için iki seçenek belirleyerek, Ulusal Olarak Belirlenen Katkılar (NDC’ler) olarak bilinen, iklim eylem planlarında sera gazlarını azaltmak için belirledikleri hedeflere ulaşmalarına yardımcı oluyor.

Bunlardan biri, Madde 6.2 olarak bilinen, iki ülkenin ikili karbon ticareti anlaşması için kendi şartlarını belirlemesine olanak tanıyor. İkincisi, Madde 6.4 olarak bilinen, ülkelerin ve şirketlerin karbon emisyonlarını dengelemeye ve bu dengelemelerin ticaretini yapmaya başlaması için BM tarafından işletilen merkezi bir sistem oluşturmayı amaçlıyor.

6. Madde, gelişmekte olan ülkelere iklim finansmanı sağlamaya yönelik önemli bir mekanizma olarak görülüyor ve Paris Anlaşması’nın karbon piyasası, eğer hayata geçirilirse, Donald Trump yönetimindeki ABD Paris Anlaşması’na verdiği desteği geri çekse bile işlemeye devam edebilir.

Şu ana kadar ne belirlendi?

Glasgow’daki COP26 iklim zirvesinde müzakereciler, karbon kredisi ticaretini düzenlemek için geniş kapsamlı bir kural kitabı oluşturan çığır açıcı bir anlaşmaya vardı.

Ancak Dubai’deki BM İklim Değişikliği Konferansı’nda (COP28) iki hafta süren görüşmelerin ardından ülkeler, merkezi bir karbon ticaret sistemini etkinleştirmek için gerekli ayrıntılar üzerinde veya ikili düzenlemeler yapmak isteyen ülkeler için kuralları açıklığa kavuşturmak konusunda anlaşmaya varamadı.

Japonya ve Endonezya gibi bazı ülkeler, bu açıklamalar olmadan ikili anlaşmalarla ilerlemeye karar verdiler ve halihazırda “uluslararası devredilebilir azaltım sonuçları” (ITMO’lar) olarak bilinen karbon kredilerini takas etmeye hazırlanıyorlar. Birleşmiş Milletler, bu yılın ekim ayı itibarıyla 56 ülke arasında 91 anlaşmanın imzalandığını belirtiyor. Tayland ve İsviçre ilk satışı Ocak ayında tamamladılar ve ikili ticaret anlaşmalarına yönelik pazar hâlâ çok küçük.

Bazı alıcılar, ülkelerin anlaşma şartlarını değiştirmesini veya iptal etmesini engelleyecek yeterli kuralların bulunmadığından ve alınan ve satılan kredilerin hem alan hem de satan ülkeler tarafından sayılmamasını sağlayacak sağlam bir sistemin bulunmadığından endişe duyuyor.

COP29’da neye karar verilecek?

Yetkililer bu yılki iklim konferansında 6. Madde konusunda erken bir “kazanç” elde etmeye istekli.

Piyasa gözlemcileri, ikili anlaşmalar için bariyerler kurulması ve Birleşmiş Milletler tarafından desteklenen merkezi pazarın etkinleştirilmesi konusunda bir anlaşmaya varmayı umuyor.

Korkuluklar, ülkelerin gerçek emisyon azaltımlarını alıp sattıklarına dair güvence sağlayan kontrol ve dengeleri içerir. Örneğin bazı ülkeler, ülkelerin kredi yaratmada kullandıkları yöntemlerin uluslararası alanda incelenmesini istiyor.

Ülkeler aynı zamanda BM merkezi sicilinin işlem yapılabilecek ve geri çekilebilecek kredileri barındırma kapasitesine sahip olup olmadığı ya da yalnızca muhasebe amacıyla çalışıp çalışmaması konusunda da müzakere yapacak.

BM kurallarına göre seçilen bir grup uzman, kredilerin temel kalite standartlarını karşılamasını sağlamak amacıyla çok taraflı ticaret sistemi için bir çerçeve oluşturdu. Ancak COP29’daki ülkeler bu standardı imzalamaya, daha fazla tartışma başlatmaya veya reddetmeye karar verebilir.

COP29’un ardından teknik uzman grubu, yeni Paris Uyum Sistemi kapsamında kredi verebilecek ocak veya yeniden ağaçlandırma projeleri aracılığıyla karbon kredisi üretmek için kullanılan metodolojiler üzerinde anlaşmaya varmak üzere yeniden toplanacak.

Bu yıl kilit noktalar çözülürse sistem 2025 gibi kısa bir sürede devreye alınabilir.

Bu gönüllü karbon piyasası açısından ne anlama geliyor?

Emisyonlarını azaltma konusunda herhangi bir yasal yükümlülüğü olmayan bazı şirketler, gönüllü karbon piyasasında kredi satın alarak kısmen bu hedeflere ulaşabilecekleri gönüllü hedefler belirlemiştir. 2022 yılında gönüllü pazarının dünya çapında 2 milyar dolar değerinde olacağı tahmin ediliyor. Ancak piyasa değeri, tekrarlanan skandallarla sarsıldıktan sonra geçen yıl 723 milyon dolara düştü.

Şu anda gönüllü piyasada bulunan karbon projelerini Paris Anlaşması sistemiyle bağlamak güveni artırabilir.

Yenileyici tarım için mangrovların onarılması gibi projelerin geliştiricileri, kredilerini BM sistemi kapsamında satmak için başvuruda bulunabilirler; bu, onaylanmaları halinde ya bu sistemde ya da gönüllü piyasada satış yapabilecekleri anlamına gelir. Uzmanlar, Birleşmiş Milletler tarafından onaylanan kredilerin daha yüksek fiyat taşımasını bekliyor.

(Başlık dışında bu hikaye NDTV personeli tarafından düzenlenmemiştir ve ortak bir yayından yayınlanmıştır.)