İskorbüt geri mi geliyor? Bu nedir? Bilmeniz gereken her şey

Bununla birlikte, bulgularını bugün BMJ Vaka Raporları dergisinde bildiren Avustralyalı doktorlar da dahil olmak üzere, gelişmiş ülkelerdeki doktorlar yakın zamanda iskorbüt vakalarının tedavi edildiğini bildirdiler.

İskorbüt nedir?

İskorbüt, kollajen üretimi için gerekli olan C vitamininin (askorbik asit) ciddi eksikliğinden kaynaklanan bir hastalıktır. Bu protein sağlıklı cildin, kan damarlarının, kemiklerin ve bağ dokusunun korunmasına yardımcı olur.

Yeterli C vitamini olmadan vücut dokuları gerektiği gibi onaramaz, yaraları iyileştiremez veya enfeksiyonlarla savaşamaz. Bu, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli semptomlara yol açabilir:

• Yorgunluk ve halsizlik
• Şişmiş ve kanayan diş etleri veya sallanan dişler
• Eklem ve kas ağrısı ve hassasiyeti
• Kolayca morarır
• Kuru, pürüzlü veya rengi solmuş cilt (deri altında kanama nedeniyle kırmızı veya mor lekeler)
• Yara ve ülserlerin iyileşmesi daha uzun sürer
• Anemi (kırmızı kan hücrelerinin eksikliği, daha fazla yorgunluk ve halsizliğe neden olur)
• Enfeksiyona karşı artan duyarlılık.

Tarihsel olarak denizcileri etkiledi

İskorbüt, denizcilerin ve diğer kaşiflerin karneyle yaşadıkları veya uzun süre taze yiyecek olmadan yaşadıkları 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar yaygındı. Hastalığın tarihindeki bu dönüm noktalarından bazılarını duymuş olabilirsiniz:

• 1497-1499’daVasco da Gama’nın mürettebatı, Hindistan’a yaptıkları yolculuk sırasında iskorbüt hastalığından ciddi şekilde acı çekti ve mürettebatın büyük bir kısmı öldü.

• On altıncı yüzyıldan on sekizinci yüzyıla kadarİskorbüt, Avrupa donanmaları ve kaşifleri arasında yaygındı ve Ferdinand Magellan ve Sir Francis Drake gibi önemli isimleri etkiliyordu. Uzun yolculuklarda denizcilerin sağlığına yönelik en büyük risklerden biri olarak kabul ediliyordu

• 1747’deİngiliz Donanması cerrahı James Lind’in, narenciye meyvelerinin iskorbütü önleyebileceğini ve tedavi edebileceğini gösteren ilk klinik deneylerden birini yürüttüğüne inanılıyor. Ancak bulgularının geniş çapta uygulanması birkaç on yıl aldı.

• 1795’teİngiliz Kraliyet Donanması denizcilere limonata veya limonata sunma uygulamasını resmen benimsedi ve bu da iskorbüt vakalarının sayısını büyük ölçüde azalttı.

İskorbüt hastalığının yeniden ortaya çıktığının kanıtı

Yeni vaka raporunda, Batı Avustralya’daki doktorlar orta yaşlı bir erkeği bu rahatsızlıkla tedavi ettiklerini bildirdi. Ayrı bir vaka raporunda Kanada’daki doktorlar 65 yaşında bir kadını tedavi ettiklerini bildirdi.

Her iki hastada da bacaklarda güçsüzlük ve cilt hasarı vardı, ancak doktorlar başlangıçta iskorbüt hastalığını düşünmediler. Bu, modern gıda tedarikimizde bol miktarda C vitamini bulunduğu, dolayısıyla bir eksikliğin meydana gelmemesi gerektiği varsayımına dayanıyordu.

Her iki durumda da, yüksek dozda C vitamini (en az yedi gün boyunca günde 1.000 mg) ile tedavi, semptomların iyileşmesine ve sonuçta tamamen iyileşmeye yol açtı.

İki vaka raporunun yazarları, iskorbüt hastalığının tedavi edilmemesi halinde vaskülite (kan damarlarının iltihabı) yol açabileceğinden ve muhtemelen ölümcül kanamaya neden olabileceğinden endişe duymaktadır.

Geçen yıl NSW’deki büyük bir hastane, araştırma sorularını yanıtlamak için hasta kayıtlarının incelendiği bir dosya incelemesi gerçekleştirdi.

C vitamini eksikliğinin yaygın olduğu tespit edildi. C vitamini düzeyleri test edilen hastaların %50’sinden fazlasında ya hafif bir eksiklik (%29,9) ya da ciddi bir eksiklik (%24,5) vardı. Eksiklikler kırsal bölgelerden ve düşük sosyoekonomik bölgelerden gelen hastalarda daha yaygındı.

Doktorlara artık C vitamini eksikliği ve iskorbüt hastalığını olası bir tanı olarak değerlendirmeleri ve bu konuda bir diyetisyeni dahil etmeleri yönünde çağrıda bulunuluyor.

İskorbüt hastalığı neden tekrarlayabilir?

Ne yazık ki, yeterli miktarda C vitamini içeren besleyici gıdaları elde etmek ve tüketmek bazı insanlar için sorun olmaya devam ediyor. C vitamini eksikliği riskini artıran faktörler şunlardır:

• Kötü beslenme. Yoksulluk, gıda güvensizliği veya gıda seçimleri nedeniyle kısıtlı bir diyet uygulayan kişiler yeterli miktarda C vitamini alamayabilir. Bu, taze ürünler yerine besin açısından fakir işlenmiş gıdalara büyük ölçüde güvenenleri içerir.

• Yemek tatlıları. Taze, uygun fiyatlı meyve ve sebzelere erişimin sınırlı olduğu bölgelerde (genellikle gıda çölleri olarak anılır), insanlar farkında olmadan C vitamini eksikliğinden muzdarip olabilir. Hindistan gibi gelişmekte olan ülkelerin bazı bölgelerinde taze gıdaya erişim eksikliği iskorbüt riski taşıyor

• Hayat pahalılığı krizi. Taze ürünlere para ödeyemeyen insan sayısının artmasıyla, meyve ve sebze alımını sınırlayan kişilerde iskorbüt hastalığı da dahil olmak üzere besin eksiklikleri gelişebilir.

• Kilo verme prosedürleri ve ilaçları. Kilo verme ameliyatı veya kilo verme ilaçları nedeniyle gıda alımının kısıtlanması, Danimarka’daki iskorbüt vaka raporunda olduğu gibi besin eksikliklerine yol açabilir

• Akıl hastalığı ve yeme bozuklukları. Depresyon ve anoreksiya nervoza gibi durumlar, Kanada’daki bu 2020 vaka raporunda olduğu gibi, ciddi şekilde kısıtlanmış diyetlere yol açabilir ve bu da iskorbüt riskini artırır.

• izolasyon. Yaşlı yetişkinler, özellikle de yalnız yaşayanlar veya bakımevlerinde yaşayanlar, yeterli C vitamini içeren dengeli öğünler hazırlamakta zorluk yaşayabilirler.

• Bazı tıbbi durumlar. Sindirim bozuklukları, malabsorbsiyon sorunları olan veya sınırlı tıbbi diyet uygulayan kişiler (ciddi alerjiler veya intolerans nedeniyle), yeterli miktarda C vitamini ememez veya tüketemezlerse iskorbüt gelişebilir.

Ne kadar C vitaminine ihtiyacımız var?

Avustralya Beslenme Yönergeleri, yetişkinlerin günde 45 mg C vitamini (hamileyseniz veya emziriyorsanız daha yüksek) tüketmesini önermektedir. Bu da yaklaşık olarak yarım portakal ya da yarım bardak çilekte bulunan miktara denk geliyor.

Gerekenden fazla C vitamini tüketildiğinde fazlası idrar yoluyla vücuttan atılır.

İskorbüt belirtileri, günde 10 mg’dan az C vitamini alınmasından bir ay sonra bile ortaya çıkabilir.

Portakal, çilek, kivi, şeftali, ananas, mango, biber, karnabahar ve Brüksel lahanası gibi C vitamini açısından zengin yiyecekler yemek, semptomları birkaç hafta içinde çözebilir.

Gıda alımının tehlikeye atılmasına neden olan nedenler varsa, C vitamini takviye olarak da kolayca temin edilebilir. Tipik olarak takviyeler tablet başına 1.000 mg içerir ve günlük C vitamini alımı için önerilen üst limit 2.000 mg’dır.

(yazar: Lauren Ball, Toplum Sağlığı ve Refahı Profesörü, Queensland Üniversitesi

Bu makale The Conversation’dan Creative Commons lisansı altında yeniden yayınlanmıştır. Orijinal makaleyi okuyun.)