Hindistan’da yeni bir yoksulluk sınırına ihtiyaç var

(Ortak yazar Bibek Debroy, 1 Kasım’da 69 yaşında öldü. Bu onun 21 Ekim’de NDTV’de sunduğu son yazısıdır. Diğer yazılarına buradan ulaşabilirsiniz)

Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (MPI), Oxford Yoksulluk ve İnsani Gelişme Girişimi (OPHI) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İnsani Gelişme Raporu Ofisi tarafından geliştirilen kapsamlı bir araçtır. İlk olarak 2010 yılında 100’den fazla gelişmekte olan ülkede ciddi çok boyutlu yoksulluğu ölçmek için uygulamaya konuldu. ÇBYE, yoksunluğu üç ana boyutta değerlendirerek gelire dayalı yoksulluk ölçümlerinin ötesine geçiyor: sağlık, eğitim ve yaşam standardı. Bu boyutlar, bodurluk, zayıflık, çocuk ölümleri, eğitim süresi ve temiz su ve elektrik gibi temel olanaklara erişim gibi on spesifik göstergeyle temsil edilmektedir. Her göstergeye bir ağırlık atanmakta olup, sağlık ve eğitim boyutlarının her biri 1/6, yaşam standardı göstergelerinin her biri ise 1/18 ağırlık almaktadır. Bireyler, ağırlıklı göstergelerin en az üçte birinden yoksun olmaları durumunda çok boyutlu yoksul olarak değerlendirilmektedir; bu da yoksunluk biçimlerinin birbiriyle bağlantılı olduğunu vurgulamaktadır.

MPI nasıl hesaplanır?

Metodolojik olarak Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nin (ÇBYE) hesaplanması, MICS ve Demografik ve Sağlık Araştırmaları gibi araştırma verilerine dayalı olarak her hane için bir yoksunluk profilinin oluşturulmasıyla başlar. Bu profiller her aile üyesinin yoksunluğunu takip ediyor. Çok boyutlu yoksulluk endeksi, görülme sıklığı (H) veya çok boyutlu yoksulluk yaşayan insanların oranı ile yoksulların yaşadığı ortalama yoksunluk payını ölçen şiddet derecesinin (A) çarpımı olarak hesaplanır. Bu yaklaşım, yoksulluk verilerinin bölgeye, yaş grubuna ve diğer sosyal ve demografik faktörlere göre ayrıştırılmasına olanak tanıyarak müdahalelerin daha kesin bir şekilde hedeflenmesine olanak tanır.

Sağlık, eğitim ve yaşam standartları alanlarındaki parasal olmayan yoksulluğun çeşitli biçimlerini dikkate alan Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi, önemli bölgesel eşitsizlikleri ortaya koyuyor. Dünyadaki yoksulların %83’üne ev sahipliği yapan Sahra Altı Afrika ve Güney Asya orantısız bir şekilde etkilenmeye devam ediyor. Nijer, Çad ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi İnsani Gelişme Endeksi puanları düşük olan ülkelerde yoksulluk oranları hâlâ yüksek; nüfusun yarısından fazlası çok boyutlu yoksulluk içinde yaşıyor. Küresel çabalar özellikle Nepal ve Sierra Leone gibi ülkelerde yoksulluğu azaltmada başarılı olsa da yönetimle ilgili zorluklar, çatışmalar ve çevresel şoklar birçok bölgede ilerlemeyi engellemeye devam ediyor.

Bazı alanlar nasıl ilerleme kaydetti?

Bu zorluklara rağmen 76 ülkede ÇBYE değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı düşüşler yaşandı. Sahra Altı Afrika, en fazla yoksul insan yoğunluğuna sahip olmasına rağmen, Etiyopya ve Liberya gibi ülkelerde kayda değer gelişmeler kaydetti. Bu düşüşler genellikle çok boyutlu yoksulluğun altında yatan boyutları ele alan eğitim, sağlık ve altyapı alanlarındaki stratejik müdahalelere bağlanıyor. COVID-19 salgını bazı bölgelerdeki kazanımları geçici olarak tersine çevirdi ancak pandemi sonrası veriler çoğu bölgede ilerlemenin yavaş bir şekilde devam ettiğini gösteriyor. Bu, özellikle yoksulluğu azaltma çabalarının engellendiği çatışmaya yatkın bölgelerde sürdürülebilir, kanıta dayalı politika müdahalelerine olan ihtiyacın altını çiziyor.

Hindistan, özellikle son on yılda, küresel yoksulluğu azaltma çabalarının önemli bir örneği olmuştur. 2024 yılında 234 milyon insanın çok boyutlu yoksulluk içinde yaşamasıyla Hindistan, dünya çapında en fazla yoksul birey sayısına sahip olmaya devam ediyor. Ancak ülkenin geniş ölçekli programlarla yoksulluğu gidermeye yönelik çabaları etkileyici sonuçlar verdi. Hindistan, 2005-06’dan bu yana çok boyutlu yoksulluk endeksini önemli ölçüde azalttı; yalnızca 2015-16 ile 2019-20 arasında yoksulluk oranlarında yüzde 16,4’lük bir azalma oldu. Pradhan Mantri Awas Yojana (konut), Swachh Bharat Abhiyan (temizlik) ve Ayushman Bharat (sağlık hizmetleri) gibi programlar, özellikle yoksulluğun daha yaygın olduğu kırsal alanlarda milyonlarca kişinin yaşadığı temel yoksunlukları hedef aldı. Beslenme, okula kayıt ve elektriğe erişim gibi temel göstergelerdeki önemli iyileşmeler, Hindistan’da çok boyutlu yoksulluğu azaltma çabalarını harekete geçirdi.

ÇBYE yetersiz

Peki Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi yoksulluğun gerçek bir ölçüsü müdür? Cevap hayır. Yoksulluğun gerçek bir ölçüsü olmaktan çok, gelişmişliğin bir göstergesidir. Tartışıldığı gibi, MDPI üç ana boyuta dayanmaktadır: sağlık, eğitim ve yaşam standartları. Beslenme, çocuk ve ergen ölümleri ve anne sağlığı gibi sağlık göstergelerinin yanı sıra eğitim süresi ve okula kayıt gibi eğitim ölçümleri, bireyin gelecekteki beklentilerini şekillendirmede ve uzun vadeli yoksulluk sonuçlarını belirlemede şüphesiz çok önemlidir. Ancak bu boyutlar doğası gereği daha ileriye dönüktür ve yaşam standartlarının yansıttığı acil yoksunluktan ziyade gelecekteki yoksulluk potansiyelini yansıtır.

Yaşam standartları, yemek pişirme yakıtına, sanitasyona, içme suyuna, elektriğe, barınmaya, varlıklara ve finansal katılıma (banka hesapları gibi) erişimi içerir ve yoksulluğun daha acil ve somut bir resmini sunar. Her ne kadar sağlık ve eğitim kalkınmanın kritik itici güçleri olsa da, bunlar ile “yoksulluk” şemsiyesi altındaki yaşam standartları arasındaki kafa karışıklığı, yoksulluğun ölçülmesine odaklanmayı zayıflatma tehlikesi taşıyor.

Ancak bu esneklik esastır çünkü yoksulluk sadece maddi yoksunluktan ibaret değildir; Kaçırılan fırsatları ve yapısal kusurları da içerirler. Sen (1999) ve Nussbaum’un (2000) yetenek yaklaşımlarında vurguladığı gibi, yoksulluğu ele almak sadece ekonomik yardımdan daha fazlasını gerektirir; bireylerin değer verdikleri hayatları yaşamalarına olanak sağlanmasını gerektirir; bu da eğitim ve sağlığa erişimi içerir. Bu anlamda, MDPI’nin geniş kapsamı, insani gelişme ve farklı yoksunluk biçimleri arasındaki bağlantılara ilişkin daha derin bir anlayışı yansıtmaktadır.

Tendulkar’ın çizgisi neden artık güncelliğini yitirdi?

Ancak yoksulluğu doğru bir şekilde ölçmek ve sosyal ve ekonomik politikaların etkinliğini değerlendirmek için kişi sayısı oranını güncellememiz gerekiyor. En son 2011-12’de güncellenen mevcut Tendulkar hattının modası geçmiş olması nedeniyle Hindistan’ın acilen yeni bir yoksulluk sınırına ihtiyacı var. Ekonomiler geliştikçe “asgari” geçimlik yaşamı oluşturan standartlar da gelişiyor, ancak Hindistan bu on yıllık standarda güvenmeye devam ediyor. Bir zamanlar tartışmalı olan kişi başına 32 INR rakamının yeterliliği konusundaki tartışma, mevcut ekonomik gerçekleri yansıtan daha doğru bir ölçüme olan ihtiyacın altını çiziyor. Rangarajan Komisyonu 2014 yılında revize edilmiş bir yoksulluk sınırı önerisinde bulunsa da bu öneri hiçbir zaman resmi olarak kabul edilmedi ve Hindistan’ı güncelliğini yitirmiş bir önlemle karşı karşıya bıraktı.

Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırmasından elde edilen yeni verilerle, Hindistan’ın yoksulluk sınırını çağdaş sosyo-ekonomik koşulları yansıtacak şekilde yeniden ayarlama fırsatı var. HCES anketi hane halkı tüketim kalıplarına ilişkin ayrıntılı bilgiler sağlıyor ve bu verileri revize edilmiş yoksulluk sınırına uygulamak, ülkedeki yoksunluğun daha doğru bir ölçümünü sağlayabilir.

(Bbibik Debroy, Başbakan’ın Ekonomik Danışma Konseyi Başkanıydı ve Aditya Sinha, Başbakan’ın OSD Araştırma ve Ekonomik Danışma Konseyi’ydi)

Yasal Uyarı: Bunlar yazarların kişisel görüşleridir