Batı’nın Rusya’yı tecrit etme çabaları başarısız oldu

Rusya’nın başkanlığını yaptığı Kazan’daki BRICS zirvesi, mevcut ve gelecekteki jeopolitik bağlamda birçok mesaj taşıdığı için uluslararası alanda büyük ilgi gördü.

Batı, Rusya’yı uluslararası alanda izole etmeye, askeri açıdan yenilgiye uğratmaya ve bir dizi sert yaptırımla ekonomik çöküşüne yol açmaya çalıştı. Bu hedeflerin hiçbirine ulaşılamadı.

Rusya’nın Çin ile ilişkileri stratejik düzeyde derinleşti. Hindistan, Batı’nın baskısına rağmen Moskova ile stratejik ilişkilerini sürdürdü. Rusya’nın birçok Afrika ülkesiyle ilişkileri de yeni bir ivme kazanıyor. Moskova Batı Asya bölgesinde güçlü bir varlığa sahip ve önde gelen Arap ülkeleriyle yakın ilişkilere sahip. Bazı ASEAN ülkeleriyle ortaklığı da ivme kazanıyor.

BRICS genişlemesi

BRICS’in 2023’te Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, İran, Etiyopya ve Suudi Arabistan’la birlikte genişlemesi, Küresel Güney’deki büyük ülkelerin Rusya’ya Batı’nın bakış açısından ne kadar farklı baktığının sinyalini verdi. Küresel Güney Rusya’yı düşman olarak değil dost olarak görüyor. Moskova’nın önemli rol oynadığı BRICS forumuna 40’a yakın ülkenin ilgi göstermesi, Rusya’nın onlar için cazip bir ortak olduğunu gösteriyor.

Küresel Güney ülkeleri, yıllar içinde hem ekonomik hem de siyasi güç denklemlerinde Batı’dan uzaklaşmayı yansıtacak bir uluslararası sistem reformu arayışındalar. İlgi alanlarına ve önceliklerine daha fazla dikkat etmek istiyorlar.

Batı’nın “değer odaklı” politikalarının ikiyüzlülüğü ve çifte standardı, askeri müdahaleleri ve rejim değişikliği için çeşitli yollara başvurması, yaptırımları siyasi araç olarak kullanması, doların ve küresel finans sisteminin silah haline getirilmesi. Amerika Birleşik Devletleri, BRICS grubu gibi forumlara katılarak Batılı olmayan ülkeleri Batı baskısına karşı korunmaya giderek daha fazla zorladı. Rusya daha önce Batı’ya baktığında Batı Rusya’ya sırtını dönmüştü, şimdi Rusya daha çok Avrasya kimliğine odaklanmış ve gözünü Doğu’ya çevirmiş durumda.

Batılı olmayan ülkeler mevcut uluslararası sistemden ayrılmayı ya da kendi sistemlerini yaratmayı seçemezler. Yapmayı umdukları şey, mevcut sistemdeki güç dengesini değiştirmek ve sistemin işleyişinde daha fazla eşitlik ve adalet sağlayacak şekilde reform yapmaktır. Batı ile de yakın ilişkilere sahip olan Küresel Güney ülkeleri, siyasi, ekonomik ve güvenlik seçeneklerini artırmak için BRICS’e katılma veya ortaklık kurma konusunda cazip geliyor.

Kazan zirvesine, beş kurucu üye devletin liderleri ve dört yeni daimi üyenin liderleri de dahil olmak üzere 24 dünya lideri katılırken, Batı’nın Başkan Putin ve Rusya’yı izole etmeye yönelik zaten başarısız olan çabaları güçlü bir onaylamamayla karşılandı.

Daha fazla üye komplikasyon getirebilir

Küresel Güney’de BRICS ülkelerine olan yoğun ilgiyle birlikte üyeliğin genişletilmesi konusu ve bunu yapmanın kriterleri zorluklar yarattı. BRICS fikir birliğine dayalı bir forumdur. Genişlemeyle birlikte konularda fikir birliğine varmak daha zor hale gelecek ve bu da Forum’un çalışmasını ve güvenilirliğini etkileyecektir.

Nitekim Rusya’nın Nizhny Novgorod şehrinde Haziran 2024’te dört yeni üyenin de katıldığı BRICS dışişleri bakanları toplantısında bazı noktalardaki anlaşmazlıklar nedeniyle ortak bir açıklama yayınlanamamıştır.

Başkan Putin, mevcut üyelerin yıllardır birlikte çalıştıklarını, forumun nasıl çalıştığını bildiklerini ve yeni üyelerin forumun yöntemlerine ve ruhuna asimile edilme sürecinin devam edeceğini belirterek, daha fazla genişlemenin dezavantajlarını açıkça kabul etti. Odak doğrudandır, genişleme değil.

Dolayısıyla şu anda karar BRICS üyeliğini genişletmek değil, yeni ülkeleri ortak kabul ederek tabanını genişletmekti. Muhtemelen BRICS içinde hangi ülkelerin ortak olarak kabul edilmesi gerektiği konusunda fikir birliğine varmak kolay bir iş değildi çünkü eski ve yeni tüm BRICS üyeleri etkili veto haklarına sahipti. Hiçbir üye ülkenin ortak seçiminden özellikle faydalanmamasını ve nihai listenin Forum üyelerinin tercihleri ​​arasındaki dengeyi yansıtmasını sağlamak gerekiyordu.

Yaygın

Kazan’a on üç yeni BRICS ortağı kabul edildi: Cezayir, Belarus, Bolivya, Küba, Endonezya, Kazakistan, Malezya, Nijerya, Tayland, Türkiye, Uganda, Özbekistan ve Vietnam. Bu ülkeler arasında Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin (ASEAN) dört üyesinin bulunması da önemlidir. Cezayir, hayal kırıklığı yaratacak şekilde, geçen yıl BRICS genişletildiğinde üye olamamıştı, ancak şimdi ortak statüsüne ulaştı. Orta Asya’nın iki büyük ülkesi de ortak oldu. Açıkçası, Rusya’nın çıkarına olacağı için diğer ülkelerin Orta Asya’ya dahil edilmesi mümkün değildi. Aslında Belarus’un dahil edilmesi Rusya’nın açık bir tercihini temsil ediyor. Yeni ortak ülkelerin coğrafi yayılımı dikkat çekicidir.

Rusya’nın Türkiye’ye yönelik açık tercihi, Rusya için son dönemdeki jeopolitik önemi göz önüne alındığında da yerine getirildi; ancak bir NATO üyesi ülkeye ortak statüsü verilmesi, BRICS ortaklıklarını tanımlamaya yönelik herhangi bir normal kriterle orantılı görünmeyebilir. NATO BRICS’te yer edinmeli mi? Rusya açısından bu, NATO’nun doğu kanadında memnuniyet verici bir siyasi gelişme olacaktır. BRICS’i küresel sistemde Batı ile rekabet edebilmek için oluşturulmuş bir örgüt olarak gören ABD’nin, Türkiye’nin bu kararından açıkça rahatsız olacağı açıktır.

Pakistan neden dışlandı?

Çin’in kendi jeopolitik tercihlerini çok net bir şekilde uygulamadığı görülüyor. Eğer Pakistan’ı örgüte dahil etmekle ilgilenseydi, ki Hindistan’ın Şangay İşbirliği Örgütü üyeliğini Pakistan’ın üyeliğiyle ilişkilendirdiğini hatırlarsak, Hindistan’ın güçlü muhalefetiyle karşı karşıya kalacaktı. Rusya Başbakan Yardımcısı Alexei Ovchuk, Eylül 2024’te Pakistan’a yaptığı ziyarette BRICS’e dahil edilmesini desteklemiş, aynı zamanda böyle bir kararın fikir birliğine dayalı olması gerektiğini de belirtmişti. Hindistan’ın, Pakistan’ın zirveye davet edilmemesi ölçüsünde, Pakistan’a ulaşmaya yönelik her türlü adımı engellediği açıktır.

Hindistan’ın, BM Genel Kurulu ve İslam İşbirliği Teşkilatı’nda Keşmir konusunda Hindistan karşıtı tutumu ve Hindistan’ın nükleer tedarikçiler listesine üyeliğinin engellenmesindeki rolü nedeniyle Türkiye’nin ortak olması konusunda çekinceleri vardı. grup. Sonuçta Hindistan, Türkiye’nin BRICS grubuna ortak olmasının önünde durmadı.

Son BRICS zirvesi Suudi Arabistan’ın üyeliğini onayladı ancak kabul edildiğini resmi olarak duyurmadı. Kazan zirvesinde de aynı şekilde Dışişleri Bakanı vardı. Suudi Veliaht Prensi, hikâyenin anlatıldığı Kazan’daki zirve sırasında Riyad’da ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken’i kabul etti.

Abartmayın

BRICS’in Asya, Afrika ve Latin Amerika’da genişletilmiş ortaklıklarının önemini küçümsememeliyiz. Mevcut uluslararası düzenden duyulan memnuniyetsizliği gösteriyor. Batılı olmayan ülkeler Batı’nın hegemonyasına son vermek istiyor. Batı’nın bencil ve keyfi politikalarının acısını çekiyorlar. Çok kutupluluğa yansıyan gelişmiş çok taraflılık, değişimin anahtarı olarak görülüyor.

Aynı zamanda BRICS’in bu değişimi gerçekleştirme hızını da abartmamak gerekiyor. BRICS grubunun doların hakim olduğu finansal sisteme alternatifler oluşturma hedeflerine ulaşmak kolay değil. BRICS ülkeleri arasında rekabet ve bölünmeler var. Siyasi sistemleri farklıdır. Bazıları katı bir şekilde Batı karşıtıyken, diğerleri Batı’nın hakimiyetindeki dünya düzeninde kendilerine daha fazla yer ararken Batı ile dostane ilişkilerden hoşlanıyorlar. Grup içindeki ekonomik eşitsizlikler oldukça ciddi. Bazılarının politikaları Küresel Güney’in çıkarlarına hem yardımcı oluyor hem de zarar veriyor.

BRICS’in genişlemesi, ortaya çıkardığı tüm zorluklarla birlikte, Hindistan’ın da aradığı küresel sistem içinde çok ihtiyaç duyulan dengeyi yeniden kurmanın bir yolunu temsil ediyor.

(Kanwal Sibal, Dışişleri Bakanı ve Türkiye, Mısır, Fransa ve Rusya Büyükelçisi ve Washington’daki Misyon Şefi Yardımcısı.)

Yasal Uyarı: Bunlar yazarın kişisel görüşleridir