Esad’ın düşüşü İran’ın “direniş ekseni”ndeki temel bağı koparıyor.

Tahran:

Analistler, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın devrilmesinin İran’ın “direniş eksenindeki” ana bağı kopardığını ancak Tahran’ın yeni gerçekliğe uyum sağlamanın yollarını arayacağını söylüyor.

Suriye’de yaklaşık 14 yıl süren savaşın ardından İslamcıların liderliğindeki isyancı koalisyonun yıldırım saldırısıyla Esad devrildi.

Saldırı, İran’ın güçlü vekili Hizbullah ile İsrail arasındaki savaşta ateşkesin yürürlüğe girdiği 27 Kasım’da başladı.

Hizbullah uzun süredir Suriye’yi İran’dan silah ve malzeme tedariki için ana kanal olarak kullanıyor.

Esad’ın gitmesiyle Hizbullah’ın özellikle son savaşında yaşadığı ağır kayıplardan sonra nasıl uyum sağlayacağını görmemiz gerekecek.

“Direnişin ön cephesi”

Geçmişte ülkesinin meselelerinde son söz sahibi olan İran’ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, “Suriye, İsrail’e karşı direnişin ön saflarında yer alıyor” demişti.

Direniş ekseni, Tahran’ın deyimiyle, bizzat İran’dan ve Lübnan’daki Hizbullah, Filistin Hamas hareketi ve Yemen’deki Husi isyancılarının yanı sıra Irak’taki daha küçük gruplar da dahil olmak üzere İsrail’e karşı muhalefetiyle birleşen birkaç vekil güçten oluşuyor.

Pazar gününe kadar Esad hükümeti eksenin önemli bir bileşeniydi ve Hizbullah ile İran’ın askeri desteği olmasaydı muhtemelen bu kadar uzun süre hayatta kalamazdı.

Ancak Pazar günü Esad’ın devrilmesi gevşek koalisyona büyük bir darbe indirdi ve İran’ın İsrail’e karşı savaşında yaşadığı bir dizi yenilginin sonuncusu oldu.

Geçtiğimiz aylarda İsrail, Gazze’de Hamas lideri Yahya Sinvar’ı ve Lübnan’da Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah’ı öldürerek her iki grubun orta düzey liderlerini ortadan kaldırmıştı.

İran ayrıca İsrail’i, Temmuz ayında Tahran’da düzenlenen bir saldırıda Hamas’ın eski siyasi lideri İsmail Haniye’yi öldürmekle suçladı.

Bu arada İslam Cumhuriyeti, İsrail’in hava saldırıları da dahil olmak üzere ülkede on yıldan fazla süren iç savaş boyunca Suriye’de yüzlerce Devrim Muhafızını kaybetti.

“istikrarsızlaştırma”

İran’da bazıları Suriyeli isyancıların amacının Tahran ile müttefikleri arasındaki bağı koparmak olduğuna inanıyor.

Tahran’daki uluslararası ilişkiler uzmanı Mehdi Zakarian, AFP’ye yaptığı açıklamada, Suriye’deki nüfuzunun tehdit altında olması nedeniyle İran’ın “artık Hizbullah’ı eskisi gibi destekleyemeyeceğini” söyledi.

Tahran’ın resmi anlatımına göre Esad yönetimine karşı devrim, Ortadoğu’yu istikrarsızlaştırma ve siyasi haritasını yeniden çizme amaçlı bir Amerikan-İsrail komplosuydu.

Suriye’deki iç savaş, Arap Baharı’ndan ilham alan demokrasi protestolarına yönelik baskıyla alevlendi.

İran, Esad’ın talebi üzerine Suriye’ye ordusunu desteklemek üzere “askeri danışmanlar” gönderdi.

İran’a yakın Şii milislerin de yayılması, Tahran’ın sadece Lübnan’la değil İsrail’le de sınırı olan Suriye’de nüfuz kazanmasına olanak sağladı.

Pazar günü Şam’ın düşmesinin ardından İran büyükelçiliği yağmalandı; bu, daha önce düşünülemez bir eylemdi.

“Farkına varmadı”

İran, Esad’ın büyük bir destekçisi olsa da, devrilmesinin ardından eski lidere yönelik bazı resmi eleştiriler ortaya çıktı.

İran Fars Haber Ajansı, “Beşar İran için bir fırsattı ancak İslam Cumhuriyeti’nin tavsiyelerine yeterince önem vermedi” dedi.

İran Dışişleri Bakanlığı, isyancıların zaferini ilan ettikten sonra, yeni bir Suriye hükümetine yönelik politikasının “Suriye ve bölgedeki gelişmelerin yanı sıra aktörlerin davranışlarına” bağlı olacağını söyledi.

Ancak açıklamada İran’ın ülkeyle “dostça” ilişkileri sürdürmeyi beklediği de belirtildi.

Cumartesi günü muhalif savaşçılar hızla Şam’a doğru ilerlerken Tahran, çatışmanın tüm taraflarını müzakerelere katılmaya çağırdı.

Dışişleri Bakanı Abbas Araqchi’nin bu açıklaması, özellikle zamanlaması nedeniyle önemliydi ve bir ton değişikliğini temsil ediyor gibi görünüyor.

İran uzun süredir Suriye’deki her türlü muhalefeti “terörizm” olarak tanımlıyordu.

Pazar günü muhalefetin kontrolü ele geçirmesinin ardından Araqchi şunları söyledi: “Suriye direnişin desteklenmesinde önemli bir rol oynadı ancak direnişin Suriye olmadan duracağı doğru değil.”

(Başlık dışında bu hikaye NDTV personeli tarafından düzenlenmemiştir ve ortak bir yayından yayınlanmıştır.)