Antarktika’da yüzen buz tabakalarının altında beklenmedik ‘Büyük Kanyon’ bulundu

Yeni bir çalışma sayesinde Antarktika’nın yüzen buz raflarının altında beklenmedik ve daha önce bilinmeyen bir alan ortaya çıktı. Uluslararası bilim adamlarından oluşan bir ekip, Dotson Buz Rafı’nın alt tarafını incelediğinde, tepeler, vadiler ve platolardan oluşan baş aşağı bir manzara karşısında hayrete düştüler.

Araştırma ekibine liderlik eden İsveç’teki Göteborg Üniversitesi’nden fiziksel oşinografi profesörü Anna Wahlin BBC’ye şunları söyledi: “Şaşırdık; gerçek olduğundan emin olmamız gerekiyordu” ve şunu ekledi: “Orada bir buz manzarası var.” daha önce hiçbir fikrimiz yoktu.”

2022’de Wahlin’in ekibi, Batı Antarktika’da bulunan Dotson Buz Rafının alt tarafını keşfetmek için insansız bir denizaltı kullandı. Denizaltı, 350 metrelik buzun altında 1.000 kilometreden fazla yol kat ederek buz rafının alt tarafının ilk haritasını oluşturdu. 27 günlük görev sırasında toplanan veriler, karmaşık bir buzlu manzarayı ortaya çıkardı.

Bu keşif, buzun erimesinin küresel deniz seviyelerini nasıl etkileyeceğini anlamak açısından çok önemli. Hızlı buz kaybı yaşayan Batı Antarktika Buz Levhası (WAIS), yükselen deniz seviyelerinin önemli bir nedenidir. Wahlin, WAIS’in “muazzam miktarda buz olduğunu ve okyanusa düşmesi heyecan verici olurdu” dedi. Bilim insanları WAIS’in erimesini uydu görüntüleme yoluyla uzun süredir gözlemliyor ancak bu erimenin kesin hızı belirsizliğini koruyor.

Dünya liderleri COP29’da deniz seviyesindeki yükselişi tartışırken, bu araştırmacılar kıyı şehirleri üzerindeki etkisini daha iyi tahmin etmek için buz raflarının erimesi üzerinde çalıştı. WAIS bölgesindeki en büyük buzullardan biri olan Thwaites Buzulu özellikle endişe vericidir. Tamamen erimesi durumunda küresel deniz seviyesini 65 cm’ye kadar yükseltebilir. Buzul fizikçisi Alex Brisburn, “Son 30 yılda Thwaites (erime hızı) neredeyse iki katına çıktı ve bunun hızlandığını biliyoruz. Hızlanmaya devam edeceğini ve bir noktada çok daha hızlı olabileceğini düşünüyoruz” dedi. Britanya Antarktika Araştırması’nda (BAS).

Buz rafının erimesi doğrudan deniz seviyesini yükseltmese de buzulların okyanusa akmasına izin vererek buz kaybını hızlandırıyor. Dotson Buz Sahanlığı’nın deniz suyuyla olan etkileşimleri gelecekteki erime modellerini tahmin etmede anahtar rol oynuyor. Uzmanlar, okyanus sıcaklığındaki değişikliklerin buzların erimesine nasıl yol açtığını anlamak için sahanlık yakınındaki deniz suyu dolaşımını anlamanın önemini vurguluyor.

Ekibin insansız denizaltısı RAN, buz sahanlığını keşfetmek için yüzlerce komutla programlanmıştı ve araştırmacılar, gözden kaybolduğunda tedirgin olsalar da, zirveleri, vadileri, platoları ve yırtıkları gösteren ayrıntılı görüntülerle geri döndüğünde hayrete düştüler. Buzun altında şekilli oluşumlar.

Wallin, “Büyük Kanyon’a benziyordu” dedi. “Buzun içinde eriyen platolar ve dönen desenler vardı.” En şaşırtıcı keşiflerden biri buz “kürekleri” idi. Wahlen, “Sanki bir dev dondurma kepçesini alıp dışarı çıkarıyor gibiydi” diye ekledi. Ekip, bazıları 300 metreden fazla uzanan ve 20 metreye kadar derinliğe ulaşan bu oluşumlardan 75’ini saydı.

Dotson Buz Rafı’nın etrafındaki alan biyolojik bir sıcak nokta olduğundan, eriyen buz rafının incelenmesinin küresel ekosistemler için daha geniş etkileri vardır. İklim değişikliğinin Antarktika’nın deniz ekosistemleri üzerindeki etkilerini inceleyen oşinograf Patricia Yaeger, “Çok uzakta. Oraya (Antarktika’ya) ulaşmak uzun zaman alıyor. Ancak büyük ölçüde etkileniyor” dedi. Okyanuslara giren erimiş suyun artan hacminin su tuzluluğunu değiştirdiğini ve mevsimsel deniz buzu oluşumunu bozduğunu, bunun da bölgedeki besin ağları için ciddi sonuçlar doğurabileceğini belirtti.

2024 yılında Wahlen’in ekibi araştırmalarına devam etmek için Antarktika’ya döndü ancak iki dalıştan sonra Ran iz bırakmadan ortadan kayboldu. Wahlin, “Bölgede birkaç Weddell foku fark ettik” dedi ve fokların denizaltının hareketlerine müdahale ederek güç tasarrufu sağlamak için durmasına ve kapanmasına neden olabileceğini öne sürdü. Ancak Wahlen çalışmaya devam etmeyi umuyor ve şunları söylüyor: “Umarım Rann’ın yerini alabiliriz ve bu önemli çalışmaya devam edebiliriz. Geri dönüp modellere tekrar bakmak ve bunların yıllar içinde nasıl değiştiğini görmek istiyorum.”