Suyun efendisi olan deniz göçebeleri artık okyanuslardaki yaşamı terk etmek zorunda kaldılar

Güneydoğu Asya’daki yerli bir denizcilik topluluğu olan Bajau Laut, yüzyıllar boyunca yarı göçebe bir yaşam tarzı yaşadı ve geçimlerini ve gelirlerini okyanuslara borçluydu. Ancak çevresel baskılar arttıkça geleneksel yaşam tarzları hızla yok oluyor ve bu da onların Dünya’daki yeni gerçekliklere uyum sağlamalarına olanak tanıyor.

20 yaşındaki Bajau Laut üyesi Belquin Jimmy Saleh, yetiştirilme tarzını anlatıyor. Saleh, Malezya Borneo’sunun Semporna kıyısı açıklarında Lipa olarak bilinen bir tekne evinde doğdu ve nesiller boyu aktarılan bir beceri olan dalmayı erken yaşta öğrendi. CNN’e, “Uzmanlıklarımızdan biri de denizde yaşamamız, her zaman denizde olmamız ve uzun süre suda kalabilmemizdir” dedi. “Gözlem yoluyla öğreniyoruz ve oradan kendi tarzımızı geliştiriyoruz.”

Bajau Laut popülasyonu biyolojik olarak denizdeki yaşama uyum sağlamıştır; uzun süre nefeslerini tutmalarına yardımcı olan daha büyük dalaklara sahiptirler; bu da onların deniz hıyarı, deniz kulağı ve örümcek salyangozlarını aramak için dalmalarına olanak tanır. Ancak aşırı avlanma ve çevresel bozulma, geleneksel balıkçılık uygulamalarıyla hayatta kalmayı zorlaştırıyor. Bay Saleh, “Daha önce kolayca bir kova deniz kulağı ve deniz hıyarı alabiliyorduk, ancak artık neredeyse hiçbir şey kalmadı” dedi. “Diğer yüksek değerli balıklar da daha az mevcut. Dolayısıyla geçim kaynağı olarak denize güvenmek artık çok zor, çok zor” diye ekledi.

İklim değişikliği ve aşırı avlanma nedeniyle deniz ortamı bozuldukça, Bay Saleh’inki gibi birçok Bajau Laut ailesi, tekne evlerini terk edip tepedeki evler tercih ediyor. Lipa’yı sürdürmenin maliyeti ve karmaşıklığı, onu çoğu kişi için karşılanamaz hale getirdi ve daha hareketsiz bir yaşama geçiş, toplumun uyum sağlama yeteneğini azalttı. Saleh şunları ekledi: “Artık uyum sağlama yeteneğimiz azalıyor ve belirli bir adaya veya mercan resifine daha çok bağımlıyız.”

Bir zamanlar deniz yaşamı için bir sığınak olan bölge giderek daha savunmasız hale geliyor. Yükselen deniz yüzeyi sıcaklıkları, okyanus asitlenmesi ve mercanların ağarması balık yaşam alanlarına zarar vererek kıyı topluluklarının karşılaştığı zorlukları daha da artırıyor. Reef Check Malezya program yöneticisi Adzmin Fata, “Deniz kenarında yaşayan kıyı toplulukları, iklim değişikliği olaylarına karşı oldukça savunmasızdır” dedi. “Deniz ortamının bozulması ve balık kıtlığı, birçok düşük gelirli balıkçıyı çaresiz bıraktı.”

Bölgede balık stokları azaldıkça, patlatma ve siyanürle avcılık gibi yasa dışı balıkçılık uygulamaları yaygınlaşıyor. Bu yöntemler yalnızca balık popülasyonlarına zarar vermekle kalmıyor, aynı zamanda mercan kayalıklarına da ciddi zararlar veriyor. Bay Fata, “Balık dövmek ucuz ve kolaydır” dedi. “Bir balık bombasının maliyeti yaklaşık 15 RM (665 Rupi) ancak 2.000 ila 3.000 ringgit değerinde balık kurtarabilir (88.700 Rupi ila 133.050 Rupi).”

Plastik kirliliği de büyüyen bir sorun; atılmış su şişeleri, cips poşetleri ve parmak arası terliklerin suda sıklıkla görülmesi. Tropikal Araştırma ve Koruma Merkezi (TRACC) müdürü Robin Filippo, artan atıklardan büyük ölçüde turizmin sorumlu olduğuna inanıyor. “Semporna’nın taşıma kapasitesinin, üretilen atıklarla karşılaştırıldığında sürdürülemez faktör olduğunu düşünüyorum” diye açıkladı.

Bu zorluklara rağmen, Bajau Laut topluluğu büyük ölçüde vatansız kalıyor ve pek çoğu sağlık, eğitim ve kamu hizmetleri gibi temel hizmetlere erişemeden yasal belirsizlik içinde yaşıyor. Sabah’ta tahminen 28.000 Bajau Laut’lu yaşıyor ve bunların %78’i belgesiz. Bu resmi vatandaşlık eksikliği, geleneksel bilgilerine genellikle yeterince değer verilmediğinden onları pek çok koruma çabasından dışlıyor.

Adzmin Fatta, etkili korumanın önündeki engellerden birinin Bajau Laut bölgesinin karşı karşıya olduğu “fırsat eşitsizliği” olduğuna inanıyor. “Resmi vatandaşlık olmadan, genellikle kendilerini koruma çabalarında bir rol oynuyor olarak görmüyorlar” dedi.